Στις μέρες μας, ακούγονται συχνά οι όροι fake news και παραπληροφόρηση. Πολλοί συγχέουν τις δύο αυτές έννοιες χωρίς όμως να γνωρίζουν πραγματικά τη σημασία τους. Τι κρύβεται λοιπόν πίσω από τις δύο αυτές φράσεις; Τα fake news είναι ο αγγλικός όρος που χρησιμοποιείται για τις εσκεμμένα λανθασμένες ή ψευδείς ειδήσεις που κοινοποιούνται στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (ΜΜΕ) και στον χώρο του διαδικτύου. Είναι αλήθεια πως τα “fake news” υπήρχαν από πάντα, δεν είναι κάτι καινούριο που ήρθε μαζί με το διαδίκτυο. Οι ψευδείς ειδήσεις προϋπήρχαν από την αρχαιότητα. Συγκεκριμένα, άρχισαν να εμφανίζονται από την έναρξη της επικοινωνίας των ανθρώπων. Από τότε που οι άνθρωποι είχαν αρχίσει να μοιράζονται διάφορα γεγονότα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η μάχη του Kadesh το 1274 π.Χ. όπου ο Φαραώ Ραμσής Β’ ήρθε αντιμέτωπος με μια συντριπτική ήττα στον πόλεμο εναντίων των Χετταίων. Παρ’ όλα αυτά κατάφερε να την μετατρέψει σε μια θριαμβευτική νίκη, απεικονίζοντας τη και σε ένα ανάγλυφο ώστε να παρουσιάσει το μεγαλείο του. Τα “fake news” εξυπηρετούν σε ποικίλους τομείς, για παράδειγμα χρησιμοποιούνται αρκετά για πολιτικούς σκοπούς. Επιπλέον, από το παρελθόν παρατηρείται μια εκτεταμένη χρήση αυτών κατά των μειονοτήτων. Το 1475 είχε κυκλοφορήσει μία ψευδής είδηση για τους Εβραίους, πως απήγαγαν ένα δίχρονο παιδί για να πιουν το αίμα του, το Πάσχα. Μία αξιοθρήνητη, ψευδής είδηση με αποτέλεσμα, οι Εβραίοι να θεωρούνται για αιώνες το κόκκινο πανί στις κοινωνίες. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πως τα “fake news” υπήρχαν και σε έντυπη μορφή από πολύ παλιά. Το 1835 με τη “New York Sun” να δημοσιεύει μια σειρά από 6 άρθρα για την υποτιθέμενη ανακάλυψη ζωή στο φεγγάρι ή το 1874 με τη “The Herald” για τη φυγή άγριων ζωών από τον ζωολογικό κήπο “Central Park” δημιουργώντας σκηνές πανικού. Τέλος, θα πρέπει να γνωρίζουμε πως πίσω απ’ όλα αυτά ο κύριος παράγοντας που οδηγεί στη δημοσίευση των “fake news” είναι το οικονομικό κέρδος, αφού είναι μία αρκετά κερδοφόρα «επιχείρηση». Από την άλλη πλευρά, εμφανίζεται και η παραπληροφόρηση ή προπαγάνδα. Αυτή η έννοια έχει μία μικρή αλλά σημαντική διαφορά από τα “fake news”. Η παραπληροφόρηση δε γίνεται εσκεμμένα. Αυτό που οδηγεί στην παραπληροφόρηση συνεπώς και στη λανθασμένη είδηση είναι η εσφαλμένη κατανόηση ενός γεγονότος. Είναι αλήθεια ότι πολλές φορές μπορεί να υπάρξει η περίπτωση παραπληροφόρησης εκούσια. Ωστόσο, γι΄ αυτό όταν μια είδηση γραπτή ή προφορική είναι λανθασμένη για κάποιο συγκεκριμένο λόγο, συνήθως για τον αποπροσανατολισμό της κοινής γνώμης, κατατάσσεται στα “fake news”. Τέλος, είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε πως αυτός που παραπληροφορεί φέρει όλη την ευθύνη σε περίπτωση που είναι η πηγή της πληροφορίας, αλλιώς έχει περιορισμένη ευθύνη με την κατηγορία για ανεπαρκή διασταύρωση δεδομένων. Συμπερασματικά, τα “fake news” και η παραπληροφόρηση είναι δύο διαφορετικές έννοιες, αφού όπως διαβάζει κανείς και παραπάνω τα “fake news” αντικατοπτρίζουν τις εσκεμμένα ψευδείς ειδήσεις. Σε αντίθεση με την παραπληροφόρηση όπου αναφέρεται στις λανθασμένες ειδήσεις λόγω της εσφαλμένης διασταύρωσης πηγών και πληροφοριών. Κοντούλη Μαρία – Ελένη Β’ Γυμνασίου Όμιλος Δημοσιογραφίας Γυμνασίου https://neapaideia.gr/e-paideia-news/ Εκπαιδευτήρια «Νέα Παιδεία»