Τα Εκπαιδευτήρια “Νέα Παιδεία” σας προσκαλούν στην Ημερίδα με θέμα: “Ο Ναζισμός και το Ολοκαύτωμα των αξιών” που διοργανώνουν το Σάββατο 9 Μαΐου 2015, 09.00 – 15.45, στην Αίθουσα Εκδηλώσεων Νέου Δημαρχείου Χαϊδαρίου (Λεωφ. Αθηνών 181, Χαϊδάρι, 124 61).
Η εκδήλωση τελεί υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων.
Στην Ημερίδα συμμετέχουν διακεκριμένοι Πανεπιστημιακοί, Διδάκτορες Ιστορίας και Φιλολογίας, Λογοτέχνες, Σχολικοί Σύμβουλοι, Εκπαιδευτικοί Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και μαθητές.
ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΤΩΝ ΕΙΣΗΓΗΣΕΩΝ
1. ΘΑΝΟΣ ΧΡΥΣΑΝΘΗΣ : « Από τη Δημοκρατία της Βαϊμάρης στο καθεστώς της 4ης Αυγούστου »
Η λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου το 1918 βρίσκει την Αυτοκρατορική Γερμανία με το μέρος των ηττημένων. Τη θέση της Μοναρχίας παίρνει η Δημοκρατία. Το πολίτευμα αυτό προκύπτει στην πόλη Βαϊμάρη ως αποτέλεσμα της συνεργασίας των Σοσιαλδημοκρατών, των Κεντρώων και των Φιλελεύθερων. Στη συνέχεια όμως η Δημοκρατία της Βαϊμάρης δέχεται από ακραίες δυνάμεις επίθεση, η οποία θα εντατικοποιηθεί το 1929, όταν η Γερµανία σαρώνεται από το οικονοµικό κραχ της Νέας Υόρκης. Η ∆ηµο-κρατία της Βαϊµάρης, που αναδύθηκε το 1918 µέσα από τις στάχτες ενός µεγάλου πολέµου, έζησε δεκαπέντε χρόνια. Το 1933 καταλύθηκε µε την ανάδειξη του Χίτλερ σε καγκελάριο. Από εκεί και πέρα τα πράγµατα ακολούθησαν τη μοιραία πορεία τους…
Η Ελλάδα δεν ξέφυγε από τον κανόνα που ήθελε στη δεκαετία της κρίσης το ένα μετά το άλλο τα ευρωπαϊκά κράτη να διολισθαίνουν σε φασιστικά καθεστώτα. Ο Μεταξάς με την συγκατάθεση του Βασιλιά Γεωργίου Β’ επέβαλλε Δικτατορία στις 4 Αυγούστου 1936.
2. ΑΝΝΑ – ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΜΠΟΥΚΗ : «Οδυνηρή μνήμη, διστακτική μνημειοποίηση:
Ο πόλεμος και η γερμανική Κατοχή στην ελληνική συλλογική μνήμη»
Η επεξεργασία του παρελθόντος στην Ελλάδα διαφοροποιείται σε σχέση με τις υπόλοιπες πρώην κατεχόμενες χώρες, και η αιτία γι’ αυτό είναι, όπως αναφέρθηκε, ο Εμφύλιος. Δεν είναι τυχαίο που μόνο η Ελλάδα γιορτάζει την ηρωική αρχή του πολέμου, το «Όχι», και δεν υπάρχουν επίσημοι εορτασμοί για το τέλος του, σε αντίθεση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος παρέμεινε θέμα ταμπού στην Ελλάδα μέχρι τη δεκαετία του 1980. Τότε εισήχθη και η διδασκαλία του στα ελληνικά πανεπιστήμια. Οι μνημονικοί τόποι δεν πρέπει να είναι τόποι συναισθημάτων αλλά τόποι ηθικής και πολιτικής περισυλλογής. Γι’ αυτό και πρέπει να έχουν κεντρική θέση όχι μόνο στις ετήσιες επετείους μνήμης αλλά και στην πολιτική κουλτούρα μιας χώρας. Ποια ακριβώς θέση στην πολιτική κουλτούρα της δικής μας χώρας, έπειτα από τόσες επίσημες και ανεπίσημες «αναγνώσεις» και «συμφιλιώσεις», έχουν οι μνημονικοί τόποι της Καισαριανής, του Χαϊδαρίου, του Στρατοπέδου Παύλου Μελά, των Καλαβρύτων, του Διστόμου, σε αντίστιξη με τους ανάλογους τόπους μαρτυρίου της Ευρώπης, στη Γερμανία κυρίως; Και πώς συνυπάρχει η μνήμη της γενοκτονίας των Ελλήνων Εβραίων με τις υπόλοιπες μνήμες του πολέμου, την αντιστασιακή, τη μνήμη άλλων μαρτυρικών τόπων, όπως τα Καλάβρυτα για την Ελλάδα;
3. ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΚΙΑΔΑΡΕΣΗΣ : « Η ιστορία του στρατοπέδου Χαϊδαρίου και η χρήση του από τα SS»
Το στρατόπεδο Χαϊδαρίου είναι ένας τόπος μαρτυρίου και ιστορικής μνήμης. Στις εγκαταστάσεις του φυλακίστηκαν και κακοποιήθηκαν 21.000 κρατούμενοι, αφού, την περίοδο 1943-1944, χρησιμοποιήθηκε από τις δυνάμεις κατοχής ως στρατόπεδο συγκέντρωσης των αντιφρονούντων. Υπήρξε το μεγαλύτερο ναζιστικό στρατόπεδο της χώρας. Η σημασία της ύπαρξής του ήταν τεράστια για τα SS και τη Γκεστάπο, διότι δε λειτούργησε απλώς ως χώρος εγκλεισμού, βασανισμού και εκτέλεσης των κρατουμένων του, αλλά και ως ένα από τα βασικότερα μέσα τρομοκράτησης του ελληνικού λαού. Οι Ναζί διοικητές του (Ρούντι Τρέπτε, Πάουλ Ραντόμσκι, Καρλ Φίσερ) «διακρίθηκαν» για τη σκληρότητα και την «ευλαβική» προσήλωσή τους στα ναζιστικά ιδεώδη. Τα κτίρια του λειτούργησαν ως χώροι αυστηρής απομόνωσης και ψυχικής καταρράκωσης των εγκλείστων. Συνολικά, την περίοδο λειτουργίας του, εκτελέστηκαν 2.100 κρατούμενοι. Ξεχωριστή θέση στο πάνθεον των ηρώων του κατέχουν ο αντρείος διερμηνέας Ναπολέων Σουκατζίδης, ο Ανέστης Λαζαρίδης, η Ηλέκτρα Αποστόλου, η Ηρώ Κωνσταντοπούλου, η Λέλα Καραγιάννη και πολλοί ακόμη άλλοι αφανείς ήρωες. Ακολουθώντας τη φωνή της ψυχής και το γενναίο τους φρόνημα, οι εκλεκτές αυτές φύσεις αψήφησαν το θάνατο για ένα ιδανικό, που για τους ανδρείους και τους ήρωες των αιώνων αποτελεί τη μία και μοναδική ατραπό για μια ασφαλέστερη ζωή.
4. ΙΩΣΗΦ ΒΕΝΤΟΥΡΑΣ : «ΤΑΝΑЇΣ» Ένα πλοίο στον Αχέροντα»
Στίχοι από μία ελεγεία για το χαμό των Εβραίων της Κρήτης
Ολοκαύτωμα, Shoah Η σημασία των λέξεων.
Εβραϊκές κοινότητες στην Κρήτη. Πνευματική και θρησκευτική ζωή. Λόγιοι, ποιητές , θρησκευτικοί ηγέτες.
Ναζιστική κατοχή της Κρήτης. ΤΑΝΑΪΣ. Η εξαφάνιση της Κοινότητας.
Η μνήμη
5. ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ : «Κοινωνική αποδιάρθρωση, οικονομική κρίση και θεσμική αμεριμνησία: το εύφορο έδαφος του ρατσιστικού εγκλήματος»
Ο ρατσισμός και η συνακόλουθη βία είναι σύνθετα φαινόμενα, βαθιά ριζωμένα στις κοινωνικές συνθήκες, που προϋποθέτουν πίστη στην αξία της παντοειδούς καθαρότη-τας του κοινωνικού σώματος. Και βέβαια, είναι αυτονόητο πως η κρίση αντιπροσώ-πευσης και η κοινωνική αποδιάρθρωση ως αποτελέσματα της οικονομικής κρίσης από-τελούν εύφορο έδαφος για την ανάπτυξη αισθημάτων μνησικακίας, μίσους, ισοπε-δωτικού αντικοινοβουλευτισμού και γενικότερης δυσπιστίας προς τους θεσμούς. Εκεί ακριβώς αρδεύεται ο ρατσιστικός και ακροδεξιός εξτρεμισμός. Αυτή όμως η παραδοχή δεν πρέπει να χρησιμοποιείται για να υποτιμηθεί η αξία της αποφασιστικής στάσης όλων των θεσμών απέναντι στο φαινόμενο. Με άλλα λόγια, έχουμε πολλά να κάνουμε ως κράτος και ως κοινωνία μακροπρόθεσμα για να απαλείψουμε τις αιτίες που γεννούν τον ρατσισμό. Μέχρι τότε όμως, κράτος και Δικαιοσύνη οφείλουν αποφασιστικά να αντιμετωπίσουν κάθε παράνομη και βίαιη πράξη με ρατσιστικό υπόβαθρο. Αυτό αποτελεί εθνική επιταγή.
6. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΜΑΝΟΠΟΥΛΟΥ : « Η γλώσσα του Τρίτου Ράιχ. Ο ευφημισμός του μίσους. Η απουσία του νοήματος»
Στην εισήγησή μου εστιάζω στον ορισμό του «λόγου του μίσους» και τον προσδιορισμό των χαρακτηριστικών του, στην παρουσία του λόγου του μίσους στο ναζιστικό καθεστώς, αλλά και στην ιδιαίτερη σχέση του λόγου αυτού με τη γλώσσα του Γ΄Ράιχ, την γνωστή από το έργο του Victor Klemperer ως LTI. Εξηγώ το γιατί, αντίθετα με τα φαινόμενα, η τεχνοκρατική γλώσσα ενδέχεται να μην είναι «αθώα» και δείχνω στο παράδειγμα της LTI με ποιο τρόπο o «λόγος του μίσους» μπορεί να μετασχηματίζει το τοξικό περιεχόμενό του ώστε να γίνεται ένας «αποδεκτός» θεσμικός λόγος.
7. ΙΩΑΝΝΗΣ Ι. ΠΑΣΣΑΣ : «Γιατί χαίρεται ο κόσμος και χαμογελάει πατέρα; (η νεολαιίστικη προπαγάνδα του ολοκληρωτισμού)»
Τα άτομα δε γεννιούνται με πολιτική συνείδηση. Γι’ αυτό τον λόγο κάθε οργανωμένη πολιτεία επιχειρεί να διαμορφώσει τον τρόπο με τον οποίο τα μέλη της αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα, ώστε αυτός να ταυτίζεται και να αναπαράγει την κυρίαρχη ιδεολογία της. Αυτή η διαδικασία πολιτικοποίησης επιτυγχάνεται μέσω των φορέων αγωγής, αλλά κυρίως της εκπαίδευσης, η οποία αναλαμβάνει να μεταλαμπαδεύσει στους νέους ανθρώπους τις νόρμες της συγκεκριμένης κοινότητας και να τις καταστήσει «γενικά αποδεκτές» ως φυσικές και προαιώνιες. Η διαδικασία αυτή, παρ’ ότι πραγματοποιείται αναπόδραστα σε κάθε ανθρώπινη κοινωνία, εμφανίζεται με ιδιαίτερη ένταση στις «κλειστές», τις αρχαϊκές, τις παραδοσιακές και ακόμα εντονότερα στις σύγχρονες ολοκληρωτικές.
8. ΙΩΑΝΝΑ ΔΕΚΑΤΡΗ : « Η συμβολή του σχολείου στη διαμόρφωση δημοκρατικών συνειδήσεων»
Στην παρούσα εισήγηση αναζητούνται μέσα στο δεδομένο θεσμικό πλαίσιο του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος, το παιδαγωγικό υπόβαθρο και οι βασικοί άξονες για την αξιοποίηση των πεδίων – «ρωγμών» του Α.Π., που παρέχουν στους εκπαιδευτικούς τη δυνατότητα ανάπτυξης σχεδίων εργασίας με στόχο την αποδόμηση της ναζιστικής ιδεολογίας, όπως αυτή θεάται μέσα από τα ίχνη, υλικής και άϋλης μνήμης, μετα-μνήμης και μνημόνευσης, σε τόπους όπου έδρασε η ναζιστική κατοχή στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Παρουσιάζονται πιθανές διαδρομές σε ιστορικούς τόπους εγκλεισμού, μαρτυρίου, Ολοκαυτώματος μέσα από τα υπάρχοντα υλικά κατάλοιπα, μνημεία in memoriam και μουσεία στην Αθήνα, την Ελλάδα και τη Γερμανία. Προτείνονται ιστότοποι και φορείς που διαθέτουν σχετικό παιδαγωγικό υλικό, αναδεικνύονται δύο διαφορετικές οπτικές διαχείρισης της Τοπικής Ιστορίας ή εκπόνησης Εκπαιδευτικού Προγράμματος. Τέλος, κατατίθενται σκέψεις και προτάσεις για αποτελεσματικότερη ενεργοποίηση του σχολείου με τα υπάρχοντα δεδομένα προς τη συστηματική ενδυνάμωση των μαθητών απέναντι σε φασιστικά και ναζιστικά ιδεολογήματα, με κυρίαρχο σκοπό την καλλιέργεια του σεβασμού στις αξίες του Ανθρωπισμού και της Δημοκρατίας.
9. ΕΛΛΗ ΛΕΜΟΝΙΔΟΥ : « Μαθαίνοντας για τον Ναζισμό μέσα από την κινηματογραφική εικόνα»
Εβδομήντα χρόνια μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη, ο Ναζισμός και το Ολοκαύτωμα παραμένουν στην κορυφή του ενδιαφέροντος μεταξύ των επίμαχων ζητημάτων της νεότερης ιστορίας, τόσο σε επίπεδο ακαδημαϊκής ιστοριο-γραφίας, όσο στον ευρύτερο δημόσιο λόγο, ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον καταγράφεται, ιδίως τα τελευταία χρόνια, για τους τρόπους και την αποτελεσματικότητα της διδασκα-λίας των φαινομένων αυτών στη σχολική τάξη.
Στην εισήγησή μας θα αναφερθούμε σε ένα από τα σημαντικότερα και πιο επι-δραστικά μέσα της αποκαλούμενης «δημόσιας ιστορίας» και συγκεκριμένα στον κινημα-τογράφο. Είναι γενική παραδοχή ότι η κινηματογραφική εικόνα, είτε με τη μορφή επικαίρων και ντοκιμαντέρ, είτε με τη μορφή ταινιών μυθοπλασίας, έχει διαδραματίσει ιδιαίτερα κομβικό ρόλο στη συλλογική ιδέα και γνώση για τον Ναζισμό και το Ολοκαύτωμα. Μέσα από την παρουσίαση συγκεκριμένων παραδειγμάτων ταινιών μυθο-πλασίας (αλλά και τεκμηρίωσης), καθώς και ενός πλαισίου γενικών διδακτικών αρχών, θα προτείνουμε ιδέες και τρόπους για την ορθή και αποτελεσματική αξιοποίηση αυτού του πολύτιμου παιδαγωγικού μέσου, με απώτερο στόχο την καλύτερη εμπέδωση της ιστορικής γνώσης για μια τόσο σημαντική εποχή της ευρωπαϊκής ιστορίας και την προα-γωγή της ιστορικής και δημοκρατικής συνείδησης των μαθητών.
10. ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΔΕΜΕΡΤΖΗ : «Όψεις του Ναζισμού στη Λογοτεχνία»
Εκκινώντας από την παραδοχή ότι ο φασισμός έχει πολυδιάστατο χαρακτήρα και εκδηλώνεται κατά καιρούς μέσα από μια ποικιλία φασιστικών κινημάτων και καθεστώτων, η εισήγηση αυτή διαμορφώνεται με κριτήριο τη στόχευση της Ημερίδας και περιορίζεται σε συγκεκριμένο χώρο, χρόνο και μορφή του φαινομένου, στην άνοδο δηλαδή του ναζισμού στη Γερμανία από τη δεκαετία του 1930 μέχρι και τη λήξη του β΄ παγκοσμίου πολέμου και, κατά δεύτερο λόγο, στις επιπτώσεις που είχε στη χώρα μας η ναζιστική κατοχή. Η ανακοίνωση, παρουσιάζοντας αντιπροσωπευτικά της ξένης και ελληνικής βιβλιογραφίας έργα, επιχειρεί να δείξει πώς κατέγραψε, επεξεργάστηκε και ερμήνευσε η πεζογραφία τις διάφορες όψεις του ναζισμού.
11. ΑΓΑΘΗ ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ : «..έχεις ακόμη να κλάψεις πολύ / ώσπου να μάθεις τον κόσμο να γελάει» (Γ. Ρίτσος): Οι ποιητές και ο ναζισμός
Τα χρόνια του μεσοπολέμου και του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου είναι ιδιαίτερα ταραγμένα και επηρεάζουν καθοριστικά τα λογοτεχνικά γράμματα. Η άνοδος του ναζισμού και η επικράτηση των φασιστικών καθεστώτων σε χώρες της Ευρώπης αλλά και ο πόλεμος του ’40 αποτέλεσαν σημαντική πηγή ποιητικής έμπνευσης. Πλήθος τα ποιήματα που καταγγέλλουν τον ναζισμό αλλά και όσα μιλούν με πόνο για τις τραγικές συνέπειές του. Στην εισήγηση αυτή θα επικεντρωθούμε κατά κύριο λόγο στη στάση των ποιητών απέναντι στη ναζιστική θηριωδία, τον ολοκληρωτισμό και το Ολοκαύτωμα και κατά δεύτερο λόγο στα εφιαλτικά βιώματα των ποιητών από τον πόλεμο και την αντίσταση, θέματα που απασχολούν την ευρωπαϊκή ποίηση αλλά και τους Έλληνες ποιητές της πρώτης και δεύτερης κυρίως μεταπολεμικής γενιάς. Στόχος της εισήγησης είναι να αναδειχθεί η αντίδραση των ποιητών απέναντι στα γεγονότα αυτής της θλιβερής δεκαετίας και να διερευνηθεί η επενέργεια της ποίησης σε μια «σακατεμένη» εποχή.
