ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η μικρασιατική εκστρατεία που άρχισε με την απόβαση του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη την Άνοιξη του 1919, έλαβε τέλος με την τραγωδία του Καλοκαιριού του 1922. Ξεκίνησε δηλαδή ως η μεγαλύτερη νεοελληνική εποποιία και κατέληξε στη μεγαλύτερη τραγωδία που γνώρισε ποτέ ο Ελληνισμός από την εμφάνισή του στο προσκήνιο της ιστορίας.

Την επέμβαση της Ελλάδας στη Μικρά Ασία επέβαλε η ανάγκη προστασίας του αυτόχθονου πληθυσμού. Ήδη από το 1912 και πιο οργανωμένα από το 1914 είχαν ξεκινήσει οι μαζικές εκτοπίσεις, βασανισμοί και σφαγές των Ελλήνων του Πόντου , των Αρμενίων κι άλλων χριστιανικών πληθυσμών της Μικρασίας. Σφαγές οι οποίες αναγνωρίστηκαν ως γενοκτονίες των Ποντίων κι Αρμενίων.

Η ελληνική κατάληψη της Σμύρνης θα διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στις εξελίξεις. Για τον Κεμάλ και τους οπαδούς του η Ελλάδα αποτελούσε τον μεγαλύτερο κίνδυνο καθώς σε αντίθεση με τις μεγάλες δυνάμεις διέθετε ιστορικά και εθνολογικά ερείσματα στη Μικρά Ασία, τμήμα της οποίας ήταν αποφασισμένη να προσαρτήσει μόνιμα, δεδομένου ότι εκεί υπήρχαν ελληνικοί πληθυσμοί εγκατεστημένοι από χιλιάδες χρόνια.

Το καλοκαίρι του 1920 την αμυντική μέχρι τότε τακτική διαδέχτηκε η ανάληψη επιθετικών πρωτοβουλιών από ελληνικής πλευράς. Μετά την εξασφάλιση της Βρετανικής και γαλλικής συναίνεσης για τη διεύρυνση των ορίων της ελληνικής ζώνης κατοχής, ο ελληνικός στρατός προέλασε ανατολικά ως τη Φιλαδέλφεια και κατόπιν ως την Προύσα.

Ωστόσο πίσω από τις επιτυχίες στα πεδία των μαχών κρυβόταν μια δυσάρεστη πραγματικότητα. Οι νίκες των ελληνικών όπλων δεν είχαν σταθεί ικανές να εκμηδενίσουν τις κεμαλικές δυνάμεις, οι οποίες μέρα με τη μέρα ενισχύονταν από τους Δυτικούς μας συμμάχους οι οποίοι τώρα άλλαξαν στρατόπεδο, περνώντας στην πλευρά του Κεμάλ . Αυτό εξυπηρετούσε τα συμφέροντά τους τη δεδομένη στιγμή. Οι Ιταλοί κι οι Γάλλοι συνάπτουν επικερδείς οικονομικές συμφωνίες με τον Κεμάλ με αντάλλαγμα την ενίσχυσή του με πολεμικό υλικό, οι Ρώσοι τους εφοδιάζουν με σύγχρονα όπλα ενώ οι Γερμανοί αναλαμβάνουν την ηγεσία κι εκπαίδευση του κεμαλικού στρατού. Ο χρόνος λειτουργούσε υπέρ της Άγκυρας κι εναντίον της Αθήνας. Ο ερχομός του βασιλιά απομονώνει διπλωματικά την Ελλάδα που αδυνατούσε να αναλάβει οποιαδήποτε πρωτοβουλία για τη διαφυγή από το αδιέξοδο.

Ο ελληνικός στρατός κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες μένει αμετακίνητος στην προωθημένη γραμμή Εσκί Σεχήρ Κιουτάχεια , Αφιον Καραχισάρ ενώ οι Κεμαλικοί αρνούνται να συνθηκολογήσουν. Αντιθέτως συνεχίζουν τον πόλεμο φθοράς χτυπώντας τον ελληνικό στρατό σε διάφορα τμήματα , κάνοντας ουσιαστικά κλεφτοπόλεμο. Ταυτόχρονα ετοιμάζουν την μεγάλη τους αντεπίθεση. Κάτω από αυτές τις συνθήκες και καθώς την ελληνική πολιτική ηγεσία χαρακτηρίζει η αδράνεια, η έλλειψη ρεαλισμού, και η απραξία, αποφασίζεται τελικώς η άμεση αποχώρηση του ελληνικού στρατού χωρίς παράλληλα να ληφθούν μέτρα για την προστασία του άμαχου ελληνικού πληθυσμού που έμενε έρμαιο στα χέρια των Τούρκων οι οποίοι διψούν για νίκη κι εκδίκηση.

Έτσι ο ελληνικός στρατός αποσύρεται συντεταγμένα εκτός από ένα μόνο σώμα στρατού που συλλαμβάνεται από τους Τούρκους, και μαζί τους τρέπονται σε φυγή εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες Μικρασιάτες που προσπαθούν να γλιτώσουν από τη σφαγή. Άνδρες ηλικίας από 16-60 ετών συλλαμβάνονται και είτε θανατώνονται επιτόπου είτε στέλνονται ως αιχμάλωτοι στα τάγματα εργασίας στα βάθη της Μικρασίας, από τα οποία ελάχιστοι θα επιστρέψουν. Γυναίκες και παιδιά προσπαθούν να διασωθούν εγκαταλείποντας το βιος τους, τα σπίτια τους και τα πατρογονικά εδάφη για πάντα.

Στην προκυμαία της Σμύρνης εκτυλίσσεται μια τραγωδία. Οι στόλαρχοι των «πεπολιτισμένων Δυνάμεων» παρακολουθούν ατάραχοι της σφαγή , όταν μια απλή προειδοποίησή τους θα αρκούσε για να σωθούν δεκάδες χιλιάδες ανθρώπινες υπάρξεις. Ο διοικητής της γαλλικής μοίρας φθάνοντας καθυστερημένος στο γεύμα που του παρέθεσε ο Νουρεντίν θα δικαιολογηθεί με το επιχείρημα ότι « η προπέλα ενεπλέκετο εις τα επιπλέοντα πτώματα» κι οι ναύτες παίρνουν εντολή να μην βοηθήσουν τους χριστιανούς παρεμποδίζοντάς τους να σκαρφαλώσουν στα πλοία. Οι ξένοι δημοσιογράφοι έχουν οδηγίες να μην μεταδώσουν ούτε μια ανταπόκριση ούτε μια φωτογραφία από το δράμα που παρακολούθησαν. Η «συνωμοσία της σιωπής» όπως θα την καταγγείλει ο Αμερικανός Γενικός Πρόξενος Τζωρτζ Χόρτον, σκέπασε για χρόνια το φρικτό έγκλημα

Ο Ελληνισμός τιμά τη χρονιά αυτή η μνήμη της μεγάλης θυσίας, το κουράγιο των τρομαγμένων, κατατρεγμένων, ταλαιπωρημένων θυμάτων, που μπόρεσαν να κλείσουν στις ψυχές τους τις αλησμόνητες πατρίδες και να τις ξαναστήσουν στα γκέτο των συνοικισμών, όπου τους έκλεισε η προσφυγιά Παρά το ανεπούλωτο τραύμα της προσφυγιάς, την απερίγραπτη οδύνη που προκάλεσε η τουρκική θηριωδία, τους διωγμούς, τις εκατόμβες 4 των θυμάτων, την απώλεια των ιερών τόπων τους, οι Έλληνες της Μικράς Ασίας κατόρθωσαν να μετατρέψουν τον σπαραγμό για τις πατρίδες που χάθηκαν σε μοχλό επιβίωσης, αναγέννησης, δημιουργίας.

Με βάση αυτό το ιστορικό πλαίσιο, αποφασίσαμε με μια ομάδα μαθητών του γυμνασίου να εμβαθύνουμε σε αυτόν τον πολυδιάστατο κόσμο της ελληνικής Ιωνίας σε αυτόν τον γόνιμο πολιτισμό αιώνων. Αποκορύφωμα αυτής της δουλειάς στάθηκε η συγγραφή ενός θεατρικού έργου από ομάδα μαθητών της Γ γυμνασίου που ονομάζεται Εφηβικές Πένες. Ιδιαίτερη αναφορά θα ήθελα να κάνω σε αυτό το εξαιρετικώς καινοτόμο πρόγραμμα που πρώτοι εμείς σε όλη την Ελλάδα έχουμε εφαρμόσει στο σχολείο μας κι έχει να κάνει με τη συγγραφή ιστορικού μυθιστορήματος από τα παιδιά. Έχουμε φτιάξει λοιπόν τη συγγραφική ομάδα «Εφηβικές Πένες» που κάθε φορά αποτελείται από διαφορετικά παιδιά και η οποία έχει συγγράψει μέχρι στιγμής ιστορικά μυθιστορήματα , σειρά ιστορικών διηγημάτων καθώς και το συγκεκριμένο θεατρικό έργο